Í Malaví er rafmagn munaður
Þegar farið er inn á vefsíðu malavísku
rafmagnsveitunnar, blasir við ljósmynd af upplýstum, nútímalegum
skrifstofubyggingum. Á myndinni standa einkunnarorð rafveitunnar
"Towards power all day every day", sem gæti útlagst einhvern veginn
svona: Rafmagn allan daginn, alla daga. Þetta metnaðarfulla slagorð er
a.m.k. eitthvað sem stefnt er að. Það er langt í land, því innan við 10%
Malava hafa aðgang að rafmagni. Þeir sem eru tengdir fá skammtað
rafmagn og þeim klukkustundum sem straumur er á dag hvern, fer ört
fækkandi. Samkvæmt auglýsingu í dagblaði 4. október verður straumur
tekinn af alla daga vikunnar - ýmist einu sinni í sex klukkustundir, eða
tvisvar og þá samtals í tólf klukkustundir. Þetta er að lágmarki, en
tekið er fram í auglýsingunni að hugsanlega verði rafmagnslaust lengur.
Um 95% af öllu rafmagni sem er framleitt í
Malaví koma frá vatnsaflsstöð í Shire-ánni, sem rennur úr Malavívatni. Í
eðlilegu árferði, er framleiðslugetan um 350 MW. Vegna vatnsleysis í
kjölfar tveggja regntímabila sem brugðust að miklu leyti, er
framleiðslugetan núna um 200MW. Samkvæmt upplýsingum rafmagnsveitunnar
má búast við því að ástandið versni enn á næstu vikum, eða þar til
regntíminn hefst í október/nóvember - að því gefnu að allt verði með
felldu. Spár gera jafnvel ráð fyrir því að áður en regntíminn hefst,
verði framleiðslugetan ekki nema um þriðjungur af getunni í eðlilegu
árferði, eða um 120 MW.
Misjöfn áhrif rafmagnsskorts
Ef að líkum lætur, hefur rafmagnsleysið
lítil sem engin áhrif á stærstan hluta Malava, því innan við tíundi
hluti þjóðarinnar hefur aðgang að rafmagni, samkvæmt nýlegum upplýsingum
Alþjóðabankans. Fólk er helst tengt í borgum og bæjum og nágrenni
þeirra. En langflestir, eða um 90%, hafa ekkert rafmagn og hafa aldrei
haft. Og það sem meira er, fátt bendir til að það breytist hratt í
náinni framtíð. Þar kemur einkum tvennt til: Skortur á rafmagni og
fátækt. Aðgangur að rafmagni er því munaður í fleiri en einum skilningi.
Þeir sem eru vanir að geyma matinn sinn í
ísskápum, eða kaupa mat í verslunum með matarkælum, geta ekki lengur
verið öruggir. Óstaðfestar sögur eru á sveimi um að tilvikum
matareitrunar hafi fjölgað verulega undanfarið, enda er það ein vísasta
leiðin til að eyðileggja mat að láta hann frjósa og þiðna á víxl - og
það í yfir 30 gráðu hita.
Aðgerðir til úrbóta
Rafmagsnveitan er með ýmislegt á prjónunum
til að bregðast við ástandinu, jafnt til skamms tíma, sem lengri tíma.
Til skamms tíma eru nokkur inngrip í undirbúningi. Samningar eru í gangi
um að kaupa 10 MW frá Mósambik. Áformað er að kaupa díselrafstöðvar með
26 MW framleiðslugetu. Fyrirtækið telur jafnframt að hægt verði að ná
fram 40 MW sparnaði með því að innleiða sparperur.
Til lengri tíma er ráðgert að byggja 300 MW
kolaraforkuver. Áætlað er að fyrsti áfangi verði tekinn í notkun árið
2019. Viðræður eru í gangi um kaup á raforku (10MW) frá nágrannaríkinu
Zambíu, en mestar vonir eru bundnar við framfarir í raforkuframleiðslu
með sólarorku. Samkvæmt upplýsingum frá rafmagnsveitunni, eru á þriðja
tug fyrirtækja á sviði raforkuframleiðslu með sólarorku í landinu.
Samningar við þrjú þeirra eru í burðarliðnum og aðrir í undirbúningi.
Björtustu vonir gera ráð fyrir því að þessi fyrirtæki geti lagt 565 MW
inn í kerfið.
Hvort þessi áform duga til að tryggja
rafmagn allan daginn alla daga, er svo annað mál. Og hvort það dugar
fyrir alla - líka 90 prósentin sem hafa ekkert rafmagn, er svo enn önnur
spurning. Ein spurning til viðbótar er svo hvenær meirihluti Malava
verður svo vel stæður að til greina kæmi að kaupa rafmagn, væri það til
reiðu.
Svo er bara að vona að það rigni duglega yfir regntímann. Ekki bara út af rafmagninu.